پیش‌گفتار کتاب دیگری و دیگربودگی در رمان فارسی (تحلیل مکالمه‌گرایانه‌ی چند رمان فارسی)
دیگری[1] مسئله‌ای است که از پیش‌ترها سؤال‌هایی در ذهن نگارنده به وجود آورده بود. ما در دنیای زندگی می‌کنیم که دیگری‌ستیزی و دیگری‌هراسی به صورت‌های افراطی قابل مشاهده است. مصداق‌های بارز آن هم امروزه در گروه‌های تندرو دیده میشود که درِ هرگونه گفت‌وگو را بسته‌اند و سعی در به حاشیه راندن یا حذف دیگری دارند. ما نیز در این کتاب در پی پاسخ به این سوال هستیم که آیا در رمان‌های معاصر فارسی ایران به‌طور خاص چند سال اخیر، دیگربودهای درون‌فرهنگی مجال حضور در گفتمان رمان را داشته‌اند؟ یکی از نظریات مهم نقد ادبی در تحلیل مفهوم دیگری، نظریه‌ی باختین است. در این کتاب سعی شده است علاوه بر استفاده از نظریه‌ی باختین در تحلیل مفهوم دیگری در رمان‌های ذکرشده، مبانی نظریه‌ی باختین شرح و بسط داده شود تا این نظریه به‌عنوان نظریه‌ای مهم در توجه به دگرمفهومی توسعه یابد. مصداق‌ها چهار رمان افغانی‌کِشی، دکتر داتیس، شمایل تاریک کاخها و آن‌ها که ما نیستیم است. در این رمان‌ها شیوه‌های گوناگون دیگربود و اقلیت درون‌فرهنگی مورد بازنمایی قرار می‌گیرد و همین حضور اقلیت و دیگربودهای درون‌فرهنگی در نمونه‌گیری دارای اهمیت شمرده میشود. از سوی دیگر انتخاب این چهار رمان (که هرکدام شیوهای خاص از روایت: ناتورئالیستی، رئالیستی، مدرنیستی و پسامدرنیستی را برگزیده‌اند)، در پاسخ به اینکه چگونه مفهوم دیگری در فرم و محتوا پرورانده شده است، ارتباط دارد. در ابتدا فرض بر این است که اشکال هنریِ بیان، در ارتباطی دو سویه با نحوه‌ی تلقی انسان از خود و دیگری، مدام در حال بازسازی و بازساخته شدن است.
در بخش نخست، کلیات (بیان مسئله، پیشینه، حجم نمونه و معرفی رمان‌ها) مورد بحث قرار می‌گیرد. در بخش دوم پیشینه‌ی مفهوم دیگری و تعریف‌های این مفهوم ارائه میشود. در پیشینه‌ی مفهوم دیگری، فرآیند تحول این مفهوم از دوران باستان (وحدت) آغاز، به دکارت (شکاف)، هگل (پیوند و پذیرش)، سارتر، مارتین بوبر، هوسرل، لویناس، سوسور، دریدا و در نهایت لاکان اشاره میشود. در بخش سوم، مبانی نظری و روش تحلیل ارائه میشود که براساس و با تأکید بر نظریه‌ی باختین است. مطالب از بخش دوم با گزاره‌های فلسفی و انتزاعی پیرامون پیشینه‌ی مفهوم دیگری آغاز و در بخش سوم که میانه‌ی مطالب و نقطه‌ی پیونددهنده‌ی پیشینه با مبانی نظری است، ادامه می‌یابد. در آغاز شرح مبانی نظری نیز گزاره‌های انتزاعی و کلی باختین بررسی میشود و پس از شرح ارتباط دوسویه خود و دیگری با استفاده از نظریه‌ی باختین، به سمت عینی‌تر شدن مطالب می‌رویم تا نهایتاٌ در بخش چهارم که تحلیل رمان‌ها ارائه میشود. در تحلیل چهار رمان با تأکید بر نقش اساسی مفهوم دیگری در نظریه‌ی باختین نشان خواهیم داد که در رمان ناتورئالیستی افغانی کِشی تمایز خود و دیگری پیش‌فرض است و تلاش هنری نویسنده برای ایجاد مکالمه با دیگربودِ فرهنگی در رمان از طریق کلیشه‌زدایی در فرم و محتوا است. در رمان رئالیستی دکتر داتیس، دیگران در آگاهی‌بخشی و چندزبانه شدنِ سوژه‌ی داستانی نقش دارند و ارتباط متقابل فرد و اجتماع مطرح است. در رمان مدرنیستی شمایل تاریک کاخها، مفهوم دیگری به مثابه‌ی نیروهای هژمونیک در شکل‌گیری حالت روانی و امیال ناخودآگاهانه نمود می‌یابد. در رمان پسامدرنیستی آن‌ها که ما نیستیم نیز تمایزها میان من و دیگری شالوده‌شکنی میشود و مدام بر دیگر بودن در یک زنجیره‌ی بی‌پایان تأکید میشود.
1- other
A Post-Structural Investigation of the Concept of Time in David Ives's works
رمان ,مفهوم ,تحلیل ,بخش ,باختین ,فارسی ,در رمان ,مفهوم دیگری ,در بخش ,است در ,رمان فارسی ,رمان فارسی تحلیل
درباره این سایت